مریم وبلاگ

طبری در کتاب خود از دولتهایی مانند نبطی و با مرکزیت پترا نقل می کند « عاد را به روز گار عاد , ارم می گفتند و چون عاد هلاک شد ثمود را ارم گفتند و بعد از ثمود دیگر فرزندان ارم را ( ارمیان ) گویند که نبطــیان بــــــودنـــد » ( طبری , 1352 :148 )دولت نبطی در سال 28 م توسط رومیان منقرض شد و سپس ثمود جای آن را گرفت و خــط آنـــهــا ( مسند ) بود که روایت می شود خط عبری بر آنها بی تاثیر نبوده اســــت هـــــمچــــنیــــن دولـــت ( لحیانی ) شاخه ایی از دولـــــــت ( ثمود ) است که پس از نبطی ها تاسیس شد و خط انها هم ( مسند ) بود که تا قرن 5 م دوام داشت دولت ( تدمر ) با مرکزیـت ( پالمیر ) در شمال شرق دمشق در قرن 2 م تاسیس شده بود و این دولت در سال 273 م توسط رومیان از بین رفت از بین دولتهای نامبرده تاثیر گذارترین دولت در شمال عربستان دولت ( لخمی ) است که جزو اولین مهاجرانی بودند که از یمن به شمال و مرکز عربستان حرکت کرده و در پایه گذاری خط اولیه موجود در مکانهای تازه تاسیس نقش داشتند آنها همان اعرابی هستند که پس از حادثه تخریب سد مارب به شمال عربستان رفته و شهـــر ( حیره ) را ساختند و بر اعراب بدوی تاثیر گذاشتند ( لخمی ها از یمن حرکت کرده ودر شمال عربستان واقع در عراق کنونی شهر حیره را ساختند ) دولت آل لخم تابع دولت ساسانی بود و به مدت 4 سده تا قرن 4 م ساسانیان بر انها حکومت کردند همچنــین ( حیره ) از کلمه سریــــانی ( حرتا ) به معنی اردوگاه است و امارت حیره سرحد ایران و عربستان بود که در کنار رود فرات توسط شاپور اول ساسانی ساخته شد و سدی در برابر حملات اعراب بدوی بود همایون فرخ به نقل از کــــتاب ( طبقات الامم ) نوشته ابن قتیبه « مردم حیره را از ایرانیان مانی مذهــــــب می دانست و شهرهای حیره – حمیر – انبار از شهرهای دوره ساسانی بودند وخطی که در یمن رایج بود همان خطی است که دولت حمیر از ان استفاده می کرد و بعدها این خط به حیره و انبار منتقل شد و خطی ماخذ از خط پهلوی ساسانی و سریانی بوده است و یکی از بهترین دلایل این ادعا وجود کتیبه گور امری القیس شاعر عرب است که به خط حمیری نوشته شده است » ( همایــون فرخ , 1384 :711 )همچنین در رابطه با سابقه خط عربستان کتب متعددی وجود دارد مثلا در کتاب تاریخ ادبیات عرب نوشته ( رژی بلاشر ) جلد 1 از کتیبه های ( ام الجمال – النماره – زبده ) نام میبرد و ذکــر می شود «اقوام ثمود و لحیانی و صفایی برای نگارش از خطی که از مسند مشتق شده بود استفاده می کردند اما بعدها به علت تغییراتی که رخ داد این خط را رها نموده و از خط مشتق از خط آرامی بهره بردند همچنین کتیبه ( ام الجمال ) به دو زبان ( یونانی – نبطی ) نوشته شده است این کتیبه از غرب ( حوران ) کشف شد و زبان ان آرامی و نبطی اســت » ( بلاشر , 1363 :89 ) در کتاب اطلس خط استاد فضایلی بیان می شود تاریخ تقریبی کتیبه ( ام الجمال ) به سال 250 تـــا 270 م می رسد که آغاز استفاده خط نبطی نزد اعراب است و به جای خطوط ( لحیانی – صفوی – ثمودی ) بکار رفت و خطی بر گرفــــــته از خــط مـــسنــد ( حمیری – یمنی ) بود این کتیبه اشاره ایی به پیوند تاریخی مناطـــــق ( حیره – تدمر ) دارد یعنی مناطق سوریه و عراق همچنین کتیبه ( النماره ) از دیگر اسناد است و با تاریخ 328 م نخستین پدیده های تکوین خط کوفی ابتدایی را نـــــشــــان می دهد و سومین کتیبه در ( حوران ) یافت شد و با دو زبان عربی و یونانی نوشته شده است خطوط این کتیبه به شکل نهایی خط عربی نوشته شده و اهمیت این کتیبه در این است که فقط 54 سال با هجرت پیامبر اسلام ص فاصله دارد و نزدیکترین اثر خطی به شکل کوفی ابتدایی است و شکل خشک و زاویه دار دارد نظرات متفاوتی درباره منشا خط کوفی وجود دارد برخی این خط را اقتباس از خط نبطی می دانند و ریشه ان را در خطوط آرامی دانسته اند و محل ان را در فینیقیه جستجو می کنند و گروه دوم به رشد دو خط به موازات هم اعتقاد دارند یکی خط کوفی خشک است که ریشه ان را در خطوط شرقی و سریانی می دانند و دیگری خط کـــوفــی نــرم ( خط نسخ کهن ) است که منشا آن را در خط نبطی دانستند اما گروه دیگر محل جغرافیایی و حوادث تاریخی را مورد توجه قرار می دهند و عقیده دارند خط کوفی از خط مسند گرفته شده و ریشه آن در خط ساکنان ( یمن ) و دولت حمیری است که از آخرین باز ماندگان سرزمین یمن بودند ابن ندیم خط مسند را قلمی از خطوط حمیری دانسته و اسرائیل ولفنسون در این باره می گــــوید « خط مسند نام یکی از خطوط اعراب و منسوب به مردم یمن بوده و مردم یمن این خط را از ایرانیان فـــرا گرفتـــــنـد » ( همایون فرخ , 1384 :712و713 ) همچنین گروه دیگری خاستگاه این خط را در شرق جسته و آن را ماخذ از خطوط آریایی می دانند استناد آنها این است که شهرهای ( حیره و انبار ) محل رواج خطی بوده که بعدها بنام کوفی شهرت یافت و خطوط کهن ایران در این دو شهر رایج بوده است و شهرهای حیره و انبار از شهرهای دوره ساسانی و نزدیک تیسفون محل فرماندهی ساسانی ساخته شده اند و زبان سریانی در این دو شهر رواج داشت و این زبان از لهجه ها و زبانهای کهن ایرانی بوده است و حتی یمن در دوره هخامنشی و ساسانی بخشی از قلمرو ایران بوده و یمنی ها خط خود را از ایرانیان فرا گرفتند و اهالی عرب آنها را فرس یمنی می گفتند این گروه ریشه خطوط کهن عربی و خط کوفی صدر اسلام را غیر عربی دانسته و ان را مشتق از خط مسند یمنی و خط حمــیری ( هاماوران ایران ) می دانند عبدالمحمد خان ایرانی در این باره بیان می کند « حمیری ها در یمن از خط مسند استفاده کردند و این خط در دوره بتایعه رشد کرد اما زمانی که حمیری ها به حیره آمدند خط آنها تغییر یافت و در یمن سه قبیله مشـــهـــور ( حمیر – معین – سبا ) از خط مسند استفاده می کردند و خطوط متفاوتی با نام های خط الصفوی – منسوب به کوه صفا – خط ثمودی منسوب به ثمود و خط لحیانی منسوب به بنی لحیان و خط سبایی و حمیری توسط ان قبایل استــــفاده می شــد » ( ایرانی , 1345 : 53 ) . ادامه دارد.